Opcja zerowa - mniej niż zero korzyści

 Prof. Leszek Pacholski zaproponował w bieżącym numerze Dziennika Gazety Prawnej eksperyment myślowy. Wskazując na niedostatki dotychczasowych reform nauki i szkolnictwa wyższego zastanawia się, czy nie byłoby właściwym na wzór tego, co miało miejsce na uczelniach d. NRD po scaleniu państw niemieckich  - zastosować 'opcję zerową'. W ogólnym zarysie - zwolnienie wszystkich pracowników i przyjęcie do pracy tych, którzy sprostaliby postawionym kryteriom jakościowym. O ile poprawnie zrozumiałem założenie Autora, miałoby to w zasadzie rozstrzygnąć wskazane przez niego dylematy reformatorów, w tym najważniejszy:

"Czy priorytetem ma być zatrudnianie przez uczelnie najlepszych naukowców, czy też najważniejsza jest stabilność zatrudnienia? Czy uczelnie mają kształcić kadry dla gospodarki, kultury oraz administracji, czy też mają zapewnić gwarantowany w konstytucji dostęp do bezpłatnej edukacji wyższej? Czy fundusze na szkolnictwo wyższe i badania naukowe mają być traktowane jako inwestycja, ze wszystkimi konsekwencjami takich decyzji (jak np. zróżnicowanie wynagrodzeń i stawianie rektorom zadań do wykonania), czy też, jak to jest obecnie, budżet resortu nauki ma pozostać kwalifikowaną działalnością socjalną?"

 Uważam, że 'opcja zerowa' niczego w tej materii nie zmieni. Kto miałby bowiem być zatrudniany po wskazanej 'weryfikacji', która dziś bardzo łatwo mogłaby się przekształcić w działalność o charakterze politycznym. Jeśli uważamy, że dziś nasi badacze są słabi, to w ich miejsce kogo zatrudnimy? Młodych, prężnych, nadzieję przyszłości? Przypomnijmy - w 2011 r. łącznie w szkolnictwie wyższym, na etatach dydaktycznych i naukowych pracowało około 100.000 osób (85% na uczelniach państwowych) A może ściągniemy wybitne umysły z zewnątrz, które będą chciały pracować za 1000-1300 euro miesięcznie? W dodatku posługiwałyby się językiem polskim w procesie dydaktycznym? Czy naprawdę to rozwiązanie jest realne? Nie sądzę. Opcja zerowa oznaczałaby jedynie dużo niepotrzebnego zamieszania, ogrom 'złej krwi', napięć, które jeszcze bardziej spowolniłyby bieżące badania. I zniechęciły tych, którzy jeszcze mają chęć i siły do ich prowadzenia, do dalszej pracy w tak niestabilnych, nieprzewidywalnych warunkach. Bo jeśli raz można zastosować 'opcję zerową', to w Polsce można do niej wrócić zawsze.

Nie ma łatwych rozwiązań w zarządzaniu materią społeczną. Rozumiem, że prof. Leszek Pacholski, który doskonale zna i polskie i światowe uwarunkowania nauki, świadomie prowokuje, by ożywić martwą dyskusję nad reformami polskiego środowiska naukowego. Jak pisałem w poprzednim poście - MNiSW nie zaproponowało nam dotąd niczego wartego uwagi w kontekście zmian systemowych. A wobec ciągłych głosów o niskiej jakości, randze badań i dydaktyki rośnie zniecierpliwienie otoczenia, w tym samych akademików. Ale - nie idźmy na skróty. Nie wracajmy do rewolucji kulturalnych. Zastanówmy się nad wsparciem adekwatnym do kompetencji badaczy, środowisk, może całych uczelni. Ożywmy zaufanie do nas samych wewnątrz Akademii i otoczenia do Akademii. Pracy jest ogrom. Podrzucanie radykalnych rozwiązań na arenę cyrku zostawmy politykom. Ja w każdym razie gladiatorem nie zostanę.